Selasa, 18 Oktober 2016

contoh dharma wecana basa bali ~ Baya Narkoba



Suksma majeng pangénter acara, antuk galah sané kapaica ring padéwékan titiang.
Ida dané sareng sami, pinaka pamungkahing atur, lugrayang titiang ngaturang panganjali umat,
Om Swastyastu.
Ida dané sané kusumayang titiang. Sadurung titiang matur-atur samatra, lugrayang titiang ngaturang puja pangastuti pangayubagia mantuk ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, riantuk sangkaning asung kertha wara nugrahan-Ida, titiang miwah ida dané sareng sami, prasida mapadu wedana gumanti ngamiletin lomba dharma wecana rahinané mangkin. Ring galahé sané becik puniki titiang jagi ngaturang dharma wecana sané mamurda “Baya Narkoba manut  Agama Hindu”.
Ida dané sareng sami, sakadi sané sering kapiarsayang ring telévisi, kawacén ring Koran, taler kapiragiang ring radio kawéntenan jagat Bali sampun wiakti matiosan ring kawéntenan jagat duké rihin. Sané matiosan punika wénten ring tradisi, kebudayaan, lingkungan miwah widang-widang sané lianan. Yening rereh ring kawéntenan tradisi pastika sampun macampuh sareng tradisi ring jagat tiosan, punika taler ring kawéntenan kabudayané. Lianan ring punika parilaksana warga utawi parajanané sampun taler ngasorang, sakadi “tindak kekerasan” ngantos mamati-mati sasamén sameton Bali, ngrebutin wates désa utawi sétra ring désa adat, seneng mamunyah, pinyungkan AIDS, kecanduan narkotika, taler sampun nincap ring jagat Baliné puniki.
Ida dané sané kusumayang titiang, sinalih tunggil byuta sané ngrusak parajana Baliné wantah narkoba. Napi kasujatiané sané kawastanin narkoba punika? Narkoba wantah akronim saking nakotika lan obat utawi bahan berbahaya. Teges narkoba manut WHO wantah bahan utawi zat sané ngawinang pauwahan ring angga sarira utawi psikologis minakadi pikayunan, pangrasa, pratingkah, lan prasida ngwetuang kecanduan. Taler ngawinang sané nganggén loyo, nénten madué rasa tanggun jawab, manah malajah sampun ical, lan tata krama nénten becik. Asapunika  taler, sampun akéh parajanané sané keni pinyungkan narkoba karanjingang ring Balai Rehabilitasi Narkoba sané wénten ring makudang-kudang Rumah Sakit, taler sane ngadol karanjingang ring Lembaga Pemasyaraktan utawi penjara. Parajanané sané nganggén narkoba sering kabaos asurika santukan nénten prasida minayang becik kalawan kaon. Sakadi sané munggah ring Bhagawadgita XIV. 7, sakadi:
pravrttiṃ ca nirvrttiṃ ca,
janā na vidur āsurāh,
na śaucaṃ nā ’pi cā’ cāro,
na satyaṃ tesu vidyate.
sané mateges:
Sané madué kahanan asurika (asuri sampad), nénten uning napi sané patut kalaksanayang (prawerti) lan sané patut dohang saking padéwékan (nirwerti). Kasudan, pratingkah sané luwih, utawi dharma nénten pacang kapolihang.
Ida dané sané wangiang titiang, narkoba taler sering kawastanin napza (Narkotika Psikotropika lan Zat Adiktif). Manut pikobet sané pacang nibenin, narkoba kakepah dados petang soroh, inggih punika :
1.    Halusinogen, inggih punika soroh narkoba sané ngawinang mapikayunan indik piranti sané kasujatiannyané nénten naenin nyakala. Contonyané: kokain lan LSD.
2.    Stimulan, inggih punika soroh narkoba sané ngawinang angga sarira sakadi papusuhan, hotek gelis makarya lan sané nganggén rumasa seneng miwah bagia. Contonyané: kafein lan nikotin.
3.    Depresan, inggih punika soroh narkoba sané ngawinang rumasa meneng taler ngawinang nénten éling lan sirep. Contonyané: putaw lan alkohol.
4.    Adiktif, inggih punika soroh narkoba sané ngawinang sané nganggén kecanduan taler maparilaksana linaksana. Contonyané: ganja, heroin, lan putaw.
Ida dané sareng sami, asapunapi baya Narkoba manut ajah-ajahan agama Hindu? Parajanané sané nganggén narkoba, maparilaksana lan mapratingkah sané nénten becik, yéning anutang ring agama Hindu, wantah nglaksanayang Dasa Mala. Dasa Mala inggih punika dasa parilaksana sané nénten becik utawi adharma, minakadi:
1.        Tandri, inggih punika parilaksana males lan lobha.
2.        Kléda, inggih punika seneng meneng lan nénten kahyun nguratiang jadma tiosan.
3.        Léja, tegesnyané mapikayunan kapetegan lan seneng tekéning adharma.
4.        Kutila, inggih punika seneng nyakitin jadma tiosan lan seneng mamunyah.
5.        Kuhaka, inggih punika gelis kroda.
6.        Métraya, inggih punika ngraos nyakitin angen.
7.        Mégata, tegesnyané mawacana manis nanging ngmanesin.
8.        Ragastri, tegesnyané seneng maparikosa.
9.        Bhaksa Bhuana, tegesnyané seneng ngawinang jadma tiosan mrana.
10.    Kimburu, inggih punika mamandung lan mobab.
Sakadi asapunika parilaksana jadma sané keni pinyungkan narkoba, punika mawinan pinaka generasi muda patut ngedohin lan stata éling ring ajah-ajahan sastra agama Hindu. Mangdané jagat Bali puniki stata landuh gemah rimpah loh jinawi tata tentrem kerta raharja ring skala lan niskala.
Ida dané sané kusumayang titiang. Napi luir dharma wecana sané katur iwawu, prasida kacutetang sakadi asapuniki:
1.    Narkoba inggih punika bahan utawi zat sané ngawinang pauwahan ring angga sarira utawi psikologis minakadi pikayunan, pangrasa, pratingkah, lan prasida ngwetuang kecanduan.
2.    Manut pikobet sane pacang nibénin, narkoba kakepah dados petang soroh, sakadi Halusinogen, Stimulan, Depresan, lan Adiktif.
3.    Jadma sané nganggén narkoba jagi ngwetuang parilaksana Dasa Mala.
Ida dané sané wangiang titiang. Wantah asapunika titiang prasida matur ring galahé sané becik puniki. Mogi-mogi wénten pikenohipun. “Ka peken Badung ngadep séla, ngabas bet titiang ring pétang”. “Kirang langkung titiang nunas pangampura, antuk tambet titiang kalintang”. Inggih, puputang titiang antuk parama santih.
Om Santih Santih Santih Om.

1 komentar: